Theo thống kê của Globocan 2022, mỗi năm trên thế giới ghi nhận hơn 120.000 ca mắc mới và hơn 73.000 ca tử vong do ung thư vòm mũi họng (UTVMH). Việt Nam là một trong những quốc gia nằm trong vùng dịch tễ của bệnh lý này, với tỷ lệ mắc UTVMH cao nhất trong các ung thư vùng đầu mặt cổ, đứng thứ 9 về tỷ lệ mắc mới và thứ 7 về tỷ lệ tử vong trong tổng số các loại ung thư.
Nội soi TMH giúp phát hiện u vòm họng
Nhiễm virus Epstein–Barr (EBV) được xác định là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu trong cơ chế sinh bệnh UTVMH. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh giá trị của việc xét nghiệm EBV DNA trong mẫu mô hoặc huyết thanh bệnh nhân UTVMH để phục vụ chẩn đoán, theo dõi tồn dư bệnh sau điều trị, cũng như phát hiện sớm tái phát. Một phân tích gộp từ 13 nghiên cứu cho thấy, nồng độ EBV DNA huyết tương trước điều trị là một yếu tố tiên lượng độc lập có ý nghĩa đối với nguy cơ tử vong và tỷ lệ di căn xa ở bệnh nhân UTVMH.
Bên cạnh vai trò tiên lượng, định lượng EBV DNA huyết thanh còn được sử dụng để đánh giá đáp ứng điều trị hóa chất tân bổ trợ hoặc hóa xạ trị đồng thời, hỗ trợ điều chỉnh kế hoạch điều trị cũng như theo dõi hiệu quả điều trị ở giai đoạn tái phát, di căn. Hướng dẫn điều trị của NCCN (National Comprehensive Cancer Network) phiên bản 2022 đã khẳng định vai trò của xét nghiệm định lượng EBV DNA trong việc chẩn đoán UTVMH ở các trường hợp di căn hạch cổ mô học là biểu mô vảy mà không tìm thấy tổn thương nguyên phát tại vòm.
Hiện nay, kỹ thuật Real-time PCR (Polymerase Chain Reaction) được sử dụng phổ biến để định lượng EBV DNA trong huyết thanh, với độ nhạy dao động từ 53% đến 96% và độ đặc hiệu từ 88% đến 100% tùy theo từng nghiên cứu và hệ thống xét nghiệm.
Ảnh minh họa những người có nguy cơ cao bị ung thư vòm họng nên thực hiện thăm khám định kỳ
Tại Bệnh viện Ung bướu Nghệ An, kỹ thuật định lượng EBV DNA huyết thanh đã được đưa vào triển khai từ năm 2021, bước đầu phục vụ cho chẩn đoán, theo dõi, và đánh giá hiệu quả điều trị ở bệnh nhân UTVMH.
Tác giả: BS. Doãn Thị Hằng – Khoa Nội I, Bệnh viện Ung bướu Nghệ An
