Ung thư amidan là loại ung thư hiếm gặp thuộc vùng đầu cổ, chiếm khoảng 1% tổng số ca ung thư, nhưng lại là vị trí phổ biến nhất trong các ung thư họng miệng. Bệnh hình thành do sự tăng sinh ác tính ở niêm mạc hoặc mô liên kết của amidan, với các yếu tố nguy cơ chính gồm hút thuốc, rượu bia và nhiễm virus HPV.
- Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Dù chưa xác định nguyên nhân chính xác gây ung thư amidan, tuy nhiên một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc bệnh:
- Hút thuốc lá và uống rượu bia: Đây là hai yếu tố nguy cơ hàng đầu, đặc biệt khi kết hợp với nhau, có thể làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư vùng miệng và họng.
- Nhiễm virus HPV: Một số chủng virus HPV, đặc biệt là HPV-16, có liên quan chặt chẽ đến ung thư amidan và các bệnh ung thư khác ở vùng hầu họng.
- Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn như bệnh nhân HIV/AIDS hoặc người đang điều trị ức chế miễn dịch, có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh ung thư vùng đầu cổ, nguy cơ mắc bệnh của bạn cũng có thể cao hơn.
- Chế độ ăn uống kém lành mạnh: Việc thiếu hụt vitamin và khoáng chất từ rau xanh, trái cây có thể làm suy giảm hệ miễn dịch và tăng nguy cơ ung thư.
Một số chủng virus HPV, đặc biệt là HPV-16, có liên quan chặt chẽ đến ung thư amidan và các bệnh ung thư khác ở vùng hầu họng.
- Triệu chứng của ung thư amidan
Ung thư amidan thường phát triển âm thầm, ban đầu có thể không gây ra triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, một số dấu hiệu có thể xuất hiện, bao gồm:
- Ngạt mũi:Triệu chứng thường gặp ở người bị ung thư amidan là ngạt mũi một bên, cùng với bên đau đầu, lúc đầu ngạt không thường xuyên sau ngạt liên tục. Hay chảy mũi nhầy, có thể chảy mũi mủ do ung thư xoang phối hợp, thỉnh thoảng có xì ra nhầy lẫn máu.
- Đau hoặc khó nuốt vào cổ họng:Điều này có thể xảy ra do khối u đang phát triển lớn dần và chèn ép vào amidan và cổ họng, do đó người bệnh có thể cảm thấy khó nuốt. Ngoài ra, một số trường hợp nếu khối u xâm lấn sau, gây tổn thương lớp niêm mạc có thể bị loét và chảy máu, gây đau.
- Xuất hiện một cục u ở cổ:Đây sẽ là triệu chứng cảnh báo ung thư amidan nếu nó lan đến các hạch bạch huyết ở cổ.
- Đau tai (đặc biệt ở một bên, không có vấn đề về tai):cảm giác đau ù tai, suy giảm thính lực không rõ nguyên nhân
- Khó miệng mở rộng, khó nuốt:khối u chèn ép amindan và các dây thần kinh vùng cổ, miệng khiến người bệnh cảm thấy khó mở rộng miệng, khó nuốt, có cảm giác vướng mắc ở cổ.
- Thay đổi giọng nói:Khối u chèn ép aminda, hoặc có thể chèn ép vào đầu dây thanh quản có thể khiến giọng nói thay đổi, khó phát âm, đôi khi có cảm giác đau.
Xuất hiện khối u hoặc vết loét ở amidan
- Chẩn đoán
- Nội soi amindan:phương pháp nội soi giúp bác sĩ quan sát được những dấu hiệu bất thường của lớp niêm mạc amidan như các vết viêm loét, chảy máu, tổn thương hay sự xuất hiện của khối u.
- Sinh thiết tế bào khối u: Xét nghiệm này sẽ cho biết khối u lành tính hay ác tính (ung thư).
- Thử nghiệm hình ảnh (chụp CT, MRI hoặc chụp PET):Nếu nghi ngờ dấu hiệu bất thường ở amidan là khối u ung thư, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ MRI để xác định rõ vị trí, kích thước, hình thái khối u.
Nội soi giúp bác sỹ quan sát được những dấu hiệu bất thường
- Điều trị ung thư amidan
Các phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào giai đoạn của bệnh, tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân và các yếu tố liên quan khác. Một số phương pháp phổ biến bao gồm:
- Phẫu thuật: Cắt bỏ phần amidan và một phần các mô ở cổ họng để ngăn ngừa khối u lan rộng. Nếu khối u phát triển lớn và có nguy cơ lan rộng hơn, bác sĩ có thể cần cắt bỏ toàn bộ khối u và một phần mô xung quanh.
- Xạ trị:Xạ trị được sử dụng riêng lẻ để điều trị có khối u amidan nhỏ hoặc không thể can thiệp bằng phẫu thuật. Ngoài ra, xạ trị có thể được dùng để co nhỏ khối u để thực hiện phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn khối u dễ dàng hơn. Hiện nay có hai phương pháp điều trị thực tế là xạ trị bên ngoài và xạ trị nội bộ để điều trị ung thư amidan.
- Hóa trị:Hóa trị liệu sử dụng thuốc chống ung thư (gây độc tế bào) để tiêu diệt ung thư. Nếu bạn bị ung thư amiđan, bạn có thể cần điều trị hóa chất trước khi bước vào giai đoạn điều trị chính để giúp co lại khối u ung thư. Đây được gọi là điều trị hỗ trợ.
- Phòng ngừa ung thư amidan
Để phòng bệnh ung thư amidan, bạn cần chú ý một số vấn đề sau:
- Tránh hút thuốc lá và hạn chế rượu bia.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, giàu rau xanh, trái cây.
- Tiêm phòng HPV để giảm nguy cơ nhiễm virus liên quan đến ung thư.
- Giữ gìn vệ sinh răng miệng tốt và đi khám nha khoa định kỳ.
- Bảo vệ hệ miễn dịch bằng cách tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng.
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, ung thư amidan có thể tiến triển nhanh, di căn và đe dọa tính mạng. Bệnh không chỉ gây khó khăn trong ăn uống, giao tiếp mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến thể chất, tinh thần và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vì sức khỏe của chính mình và những người thân yêu, hãy lắng nghe cơ thể, duy trì lối sống lành mạnh và thăm khám định kỳ để ngăn chặn bệnh từ sớm.
Tác giả: ThS.BS Phan Anh Sỹ Quế, Khoa Ngoại Đầu cổ, Bệnh viện Ung bướu Nghệ An
