Hóa trị là một phương pháp điều trị ung thư rất hiệu quả, nhưng nó cũng đi kèm với những thách thức nhất định. Một trong những biến chứng cấp tính và nguy hiểm nhất mà chúng tôi luôn cảnh báo là sốt giảm bạch cầu. Đây là một tình trạng cấp cứu nội khoa cần được xử lý ngay lập tức để tránh những hậu quả nghiêm trọng.
1. Bạch cầu là gì và tại sao lại giảm sau hóa trị?
Bạch cầu là những chiến binh thầm lặng của hệ miễn dịch, có nhiệm vụ chống lại vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh khác. Chúng được sản xuất từ tủy xương. Hóa chất điều trị ung thư không chỉ tấn công các tế bào ác tính mà còn tác động lên các tế bào tủy xương đang phân chia nhanh chóng, dẫn đến việc sản xuất bạch cầu bị suy giảm.
Thông thường, số lượng bạch cầu sẽ giảm xuống mức thấp nhất sau khoảng 7-14 ngày kể từ khi truyền hóa chất. Đây được gọi là “thời kỳ nguy hiểm”, khi hệ miễn dịch của người bệnh yếu nhất và dễ bị nhiễm trùng nhất.
* Nhận biết sớm các dấu hiệu:
Sốt giảm bạch cầu xảy ra khi người bệnh có sốt (nhiệt độ cơ thể từ 38°C trở lên) và số lượng bạch cầu đa nhân trung tính (ANC) trong máu giảm dưới 1.500/mm³ (hay dưới 1,5 G/l).
Tuy nhiên, bạn không cần phải biết chỉ số ANC mà chỉ cần lưu ý các dấu hiệu sau:
– Sốt: Đây là dấu hiệu quan trọng nhất. Hãy đo nhiệt độ thường xuyên, đặc biệt trong “thời kỳ nguy hiểm” sau hóa chất. Sốt có thể xuất hiện đơn độc hoặc kèm theo các triệu chứng nhiễm trùng khác.
– Các dấu hiệu khác của nhiễm trùng: Sốt giảm bạch cầu là tình trạng cấp cứu, vì vậy hãy kiểm tra thêm các vị trí có nguy cơ cao bị nhiễm trùng:
. Hệ hô hấp: Ho, khó thở, tức ngực, viêm họng.
. Đường tiêu hóa: Đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, lở loét miệng, đau rát hậu môn.
. Da và niêm mạc: Nổi mẩn đỏ, sưng đau, đặc biệt ở vùng tiêm truyền tĩnh mạch (lưu ý ngay cả khi đã rút kim), vết thương hở.
. Hệ tiết niệu: Đau buốt khi đi tiểu, tiểu nhiều lần.
Điều quan trọng là phải nhận ra rằng các dấu hiệu này có thể không rõ ràng. Một số người bệnh có thể chỉ cảm thấy mệt mỏi, ớn lạnh, hoặc đổ mồ hôi mà không có triệu chứng nhiễm trùng cục bộ. Vì vậy, bất cứ khi nào có dấu hiệu bất thường, đặc biệt là sốt, bạn cần phải hành động ngay lập tức.
Ảnh minh họa Bất cứ khi nào có dấu hiệu bất thường, đặc biệt là sốt sau khi hóa trị thì cần liên hệ ngay đội ngũ y tế có chuyên môn
2. Khi có dấu hiệu, bạn cần làm gì?
Sốt giảm bạch cầu là một tình huống cấp cứu. Chậm trễ chỉ vài giờ cũng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.
– Đo nhiệt độ và ghi lại: Sử dụng nhiệt kế để đo nhiệt độ chính xác. Ghi lại nhiệt độ, thời gian và các triệu chứng đi kèm.
– Liên hệ với bác sĩ ngay lập tức: Không tự ý dùng thuốc hạ sốt hoặc kháng sinh tại nhà mà chưa có chỉ định.
– Di chuyển đến bệnh viện: Hãy đến ngay khoa ung bướu hoặc phòng cấp cứu gần nhất. Khi đến, hãy thông báo rõ với nhân viên y tế rằng bạn là bệnh nhân ung thư đang trong giai đoạn hóa trị và nghi ngờ sốt giảm bạch cầu.
Tại Bệnh viện Ung bướu Nghệ An, chúng tôi có quy trình xử lý cấp cứu sốt giảm bạch cầu một cách nhanh chóng và hiệu quả, bao gồm việc khám, xét nghiệm máu, cấy máu và sử dụng kháng sinh phổ rộng ngay từ những giờ đầu tiên.
3. Hậu quả nghiêm trọng nếu bỏ qua cấp cứu sốt giảm bạch cầu
Việc chần chừ trong cấp cứu sốt giảm bạch cầu giống như việc để ngọn lửa nhỏ bùng lên thành đám cháy lớn. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm bằng kháng sinh, vi khuẩn, virus và nấm sẽ nhân lên với tốc độ chóng mặt trong cơ thể người bệnh. Điều này dẫn đến một chuỗi các hậu quả cực kỳ nguy hiểm:
– Nhiễm trùng huyết (Sepsis): Đây là hậu quả trực tiếp và phổ biến nhất. Vi khuẩn từ một ổ nhiễm trùng cục bộ (ví dụ: họng, da, phổi) sẽ xâm nhập vào máu và lan truyền khắp cơ thể. Nhiễm trùng huyết là một tình trạng toàn thân, gây ra phản ứng viêm dữ dội và có thể dẫn đến tổn thương nhiều cơ quan.
– Sốc nhiễm trùng (Septic Shock): Khi nhiễm trùng huyết tiến triển nặng, các độc tố vi khuẩn gây ra giãn mạch máu, làm huyết áp tụt đột ngột. Tình trạng này gọi là sốc nhiễm trùng. Lúc này, các cơ quan quan trọng như tim, phổi, thận, não không nhận đủ máu và oxy để hoạt động. Sốc nhiễm trùng là một tình trạng cực kỳ nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong rất cao.
– Suy đa cơ quan: Do sốc nhiễm trùng, các cơ quan trong cơ thể bắt đầu “hỏng hóc” hàng loạt. Các biến chứng có thể bao gồm:
. Suy hô hấp: Phổi bị tổn thương nặng, bệnh nhân phải thở máy.
. Suy thận cấp: Thận ngừng hoạt động, cần phải lọc máu.
. Suy gan: Gan không thể thực hiện chức năng thải độc.
. Tổn thương não: Mê sảng, hôn mê.
– Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS): Đây là một biến chứng nguy hiểm của sốc nhiễm trùng, gây tổn thương phổi nghiêm trọng, dẫn đến khó thở dữ dội và cần hỗ trợ thở máy.
– Tăng nguy cơ tử vong: Đáng buồn thay, nếu không được điều trị kịp thời, sốt giảm bạch cầu có thể cướp đi sinh mạng của người bệnh chỉ trong vòng vài giờ đến vài ngày. Mặc dù đã có những tiến bộ trong y học, tỷ lệ tử vong do sốc nhiễm trùng ở bệnh nhân ung thư vẫn ở mức cao.
4. Chủ động phòng ngừa – Chìa khóa để giảm rủi ro
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Dưới đây là những lời khuyên hữu ích để bạn bảo vệ bản thân trong giai đoạn nhạy cảm này:
– Vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước ấm, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Tắm hàng ngày và chăm sóc răng miệng cẩn thận.
– Tránh tiếp xúc: Hạn chế đến nơi đông người. Nếu cần ra ngoài, hãy đeo khẩu trang y tế. Tránh tiếp xúc gần với những người đang bị cảm cúm hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng.
– Thực phẩm an toàn: Ăn chín, uống sôi. Tránh các loại thức ăn sống như gỏi cá, sushi, thịt tái, rau sống. Rửa sạch trái cây và rau củ trước khi ăn.
– Chăm sóc da và niêm mạc: Chú ý bảo vệ da, tránh các vết cắt, trầy xước. Sử dụng kem dưỡng ẩm nếu da bị khô.
Sốt giảm bạch cầu là một thử thách khó khăn, nhưng với sự hiểu biết và sự hợp tác của bạn, chúng ta hoàn toàn có thể vượt qua. Hãy coi sự an toàn của mình là ưu tiên hàng đầu và đừng ngần ngại liên hệ với đội ngũ y bác sĩ khi có bất kỳ lo lắng nào.
Tác giả: BSCKI-Trần Văn Lưu, Phó trưởng khoa CC-HSTC, Bệnh viện Ung bướu Nghệ An
