Hóa trị là phương pháp sử dụng các chất gây độc tế bào đưa vào cơ thể bằng đường tiêu hóa hoặc đường tĩnh mạch nhằm tiêu diệt tế bào ung thư. Hầu hết các phác đồ hóa trị đều có tác dụng không mong muốn, mức độ khác nhau tùy thuộc vào loại phác đồ, liều lượng, thể trạng và dung nạp trên từng bệnh nhân. Có rất nhiều cơ quan bị ảnh hưởng bởi hóa trị liệu, trong đó da niêm mạc là cơ quan rất dễ bị tổn thương, lí do là vì tế bào tăng sinh nhanh trong cơ thể.
Hội chứng bàn tay bàn chân
Hội chứng bàn tay-bàn chân là độc tính trên da khi hóa trị, với đặc trưng là tình trạng đỏ và đau nhức lòng bàn tay và lòng bàn chân. Các thuốc thường xuất hiện độc tính này là 5-FU, capecitabine, cytarabine, docetaxel, doxorubicin, etoposide… nhất là khi dùng liều cao.
Mức độ có thể là vùng lòng bàn tay, ngón tay, lòng bàn chân bị rối loạn cảm giác/dị cảm, nặng hơn xuất hiện ban đỏ, nóng, sưng, tróc vảy, loét, hoặc đau nhiều khi cầm đồ vật hoặc đi lại.
Cách hạn chế
– Thường xuyên kiểm tra lòng bàn tay – chân, nhất là trong thời gian đầu dùng thuốc.
– Hạn chế các hành động làm tăng tổn thương cho da ở bàn tay – bàn chân, như:
+ Tránh để tay – chân tiếp xúc với nhiệt, như nước nóng, phơi nắng, xông hơi…, lau khô tay – chân sau khi tắm hoặc tiếp xúc với nước.
+ Tránh các hành động gây cọ xát hoặc chèn ép lên tay – chân, như chạy bộ, các môn thể thao đối kháng, dùng dao hoặc tua-vít…
+ Tránh tiếp xúc với các chất tẩy rửa mạnh, như bột giặt, nước giặt quần áo, nước lau nhà…
+ Mặc quần áo rộng không gò bó, mang giày thoải mái và thoáng khí.
– Sử dụng kem dưỡng ẩm hoặc kem có chứa thành phần urê để giúp làm mềm da..
– Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời khi mức độ UV từ 3 trở lên. Mang kem chống nắng có độ bảo vệ cao (SPF 50+), đội mũ rộng vành, quần áo bảo hộ và kính râm, và cố gắng ở trong bóng râm.
– Nếu tình trạng da quá nặng, hãy thông báo bác sĩ để kê một số thuốc đặc trị, giảm đau chống viêm tại chỗ hay toàn thân, cân nhắc giảm liều trong trường hợp nặng.
Viêm niêm mạc miệng
Viêm niêm mạc miệng là tình trạng viêm lớp niêm mạc ở khoang miệng
(gồm môi, nướu răng, lưỡi, khẩu cái, sàn miệng) hoặc vùng hầu họng. Đây là độc tính rất được quan tâm vì có thể gây nhiễm trùng huyết hoặc suy dinh dưỡng, dẫn đến đe dọa tính mạng và ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Viêm niêm mạc miệng thường xuất hiện khi dùng 5-FU, methotrexate,
capecitabine, doxorubicin, dactinomycin…
Mẹo chăm sóc răng miệng cho bệnh nhân đang trải qua hóa trị
– Kiểm tra răng miệng trước khi hóa trị và thường xuyên trong khi hóa trị.
– Vệ sinh răng miệng đúng cách, như dùng bàn chải mềm, tránh các nước súc miệng có cồn vì sẽ gây kích thích và làm khô miệng, nên súc miệng với nước muối ấm hoặc dung dịch natri bicarbonate, chỉ mang răng giả khi cần thiết.
– Có chế độ ăn giàu protein; uống nhiều nước (2 lít mỗi ngày); có thể ăn ăn thức ăn ẩm như thịt hầm hoặc súp nếu bạn bị khô miệng, tránh thức ăn nóng, cay, thô rắn, tránh bia rượu và thuốc lá.
Kết luận
Hóa trị có thể gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn trên da và niêm mạc, nhưng với những biện pháp chăm sóc và phòng ngừa thích hợp, bạn có thể hạn chế tác động tiêu cực này. Hãy luôn chú ý theo dõi cơ thể, chăm sóc da và răng miệng cẩn thận, và liên hệ bác sĩ nếu có bất kỳ vấn đề gì bất thường để nhận được sự hỗ trợ kịp thời.
