Ung thư đầu mặt cổ là ung thư phổ biến đứng thứ 6 trong các nhóm ung thư trên toàn thế giới. Dinh dưỡng là yếu tố tiên lượng quan trọng đối với người bệnh ung thư đầu mặt cổ. Suy dinh dưỡng chiếm tỉ lệ 35-75% trong số người bệnh mắc ung thư đầu mặt cổ. Thể trạng suy kiệt chiếm tỉ lệ cao và gây ra ảnh hưởng nặng nề đến dinh dưỡng cho người bệnh đang được điều trị.
I. NGUYÊN TẮC DINH DƯỠNG
– Năng lượng: 25 – 30 Kcal/kg cân nặng/ngày
– Protein: 15-20% tổng năng lượng.
– Glucid: 60-70% tổng năng lượng.
– Lipid chiếm 15-20% tổng năng lượng.
– Cung cấp đầy đủ vitamin- muối khoáng,chất xơ
– Lượng nước: 40ml/kg cân nặng/ngày.
– Lượng muối: 6g/ngày , không quá 10g/ngày.
– Cân đối bữa ăn hợp lý các thành phần: protein, lipid, glucid. Tránh bỏ bữa.
II. LỜI KHUYÊN DINH DƯỠNG
1. Thực phẩm nên dùng
– Gạo, khoai, bún, phở, miến,…
– Các loại thịt, cá, trứng, sữa…
– Tăng cường bổ sung thực phẩm chứa nhiều omega-3: cá hồi, các chế phẩm từ hạt: sữa hạnh nhân, sữa óc chó,…
– Dầu thực vật: dầu đậu nành, dầu oliu, dầu vừng, dầu lạc,…
– Sử dụng các thực phẩm giàu vitamin E, A, C, Selen và các chất chống oxy hóa như: cà rốt, giá đỗ, rau ngót, rau muống, bí đỏ, …
– Các loại thực phẩm giàu canxi, vitamin D, phospho: sữa, phimai, chuối, bơ, cá,…
– Các loại quả ngọt như: táo tây, thanh long, nho ngọt, đu đủ chín,…
2. Thực phẩm hạn chế dùng
– Các thực phẩm chế biến sẵn hoặc nhiều dầu mỡ như : các món thịt nướng, thịt hun khói, các món xào, rán, quay…
– Các đồ ăn cứng, cay, nóng.
3. Thực phẩm không nên dùng
– Dầu mỡ chiên đi chiên lại nhiều lần.
– Các chất kích thích như bia rượu, nước chè đặc, cà phê và nước ngọt, thuốc lá.
4. Chú ý:
– Duy trì chế độ ăn giàu năng lượng
– Lựa chọn thực phẩm đa dạng.
– Chế biến thanh đạm, mềm, lỏng, dễ nuốt: cháo, bún , phở, soup, sữa, sinh tố,…
– Chia thành nhiều bữa trong ngày 6-8 bữa/ngày.
III. TÁC DỤNG PHỤ TRONG HÓA XẠ TRỊ
1. Thẩm mỹ
– Các vấn đề về da: đỏ, mẫm cảm, nổi mụn nước,…khô, nứt nẻ, bong tróc.
+ Mặc quần áo rộng rãi, mềm, mịn.
+ Không chà sát, kì cọ, chườm nóng, chườm lạnh lên vùng da bị tổn thương.
+ Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời.
+ Không sử dụng: mỹ phẩm, nước hoa, kem massage,… dễ gây kích ứng.
+ Tham khảo bác sỹ điều trị.
– Rụng tóc: đội mũ, quàng khăn bảo vệ da đầu khi ra nắng.
2. Sụt cân/suy dinh dưỡng/thiếu hụt chất dinh dưỡng
– Ảnh hưởng đến tiên lượng bệnh: giảm chất lượng cuộc sống, giảm hoạt động chức năng, ảnh hưởng tới liệu trình điều trị.
– Bệnh nhân: mệt mỏi, chán ăn, thay đổi khẩu vị, khó nuốt, khô miệng, cứng hàm,…
– Mệt mỏi, chán ăn:sử dụng thực phẩm lành mạnh, ưu tiên thực phẩm ưa thích, ăn cùng người thân, trang trí món ăn đẹp mắt,…
– Buồn nôn/ nôn: Chế biến món ăn thanh đạm, ít mùi, ít gia vị ,.. Món ăn mềm, lỏng, dễ hấp thu: soup, cháo, bún, phở, sữa, sinh tố, sữa chua,… Sử dụng gừng tươi/ trà gừng , uống đủ nước 40ml/kg/ngày; ăn nhiều bữa trong ngày.
– Hạ bạch cầu/ tiểu cầu/hồng cầu: Làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, chảy máu ở bệnh nhân ung thư. Giải pháp: Cung cấp chế độ dinh dưỡng đầy đủ, giàu năng lượng: Thịt, cá, trứng sữa. Tăng cường thực phẩm giàu sắt, vitamin C, K, A,… tăng sức đề kháng: thịt bò, gan, tiết, cam, bưởi,…Thực phẩm có tính kháng khuẩn: rau diếp cá, rau húng, tía tô, gừng,…
– Khô miệng, cứng hàm, sưng, đau, nhai khó, khó nuốt,…:
+ Ăn thức ăn mềm, lỏng: cháo, soup, sữa, sinh tố,..
+ Làm ẩm thực phẩm: nước thịt, nước sốt,…
+ Uống đủ nước. Uống ngụm nhỏ nước mát thường xuyên trong suốt cả ngày.
+ Nhai kẹo cao su không đường (xiliton) giữ ẩm miệng.
+ Tránh thức ăn khô, cứng, cay (bánh quy khô, các loại hạt khô,..); thức ăn dính như socola, bánh ngọt,…
+ Không dùng thức ăn quá nóng/ quá lạnh.
– Chăm sóc răng miệng:
+ Đánh răng sau khi mỗi bữa ăn: dùng bàn chải lông mềm mịn
+ Súc miệng kĩ bằng nước mát, nước muối hoặc dung dịch backingsoda sau khi đánh răng (1 muỗng backing soda+1 lít nước lọc)
+Dùng chỉ nha khoa
– Duy trì các bài tập: cơ mặt, lưỡi, tuyến nước bọt, bài tập phản xạ nuốt hàng ngày (Tham khảo nhân viên y tế).
Tại Bệnh viện Ung bướu Nghệ An, tùy thuộc vào vị trí và giai đoạn của khối u, các bệnh nhân ung thư đầu mặt cổ được lựa chọn các phương pháp điều trị khác nhau như phẫu thuật, xạ trị, hóa trị…Đối với mỗi phương pháp điều trị khác nhau cũng cần những hướng tiếp cận chăm sóc dinh dưỡng khác nhau. Vì vậy, để đảm bảo hiệu quả và mang lại lợi ích tối đa cho người bệnh, một đội ngũ đa chuyên nghành gồm phẫu thuật viên, bác sĩ hóa trị, bác sĩ xạ trị và bác sĩ chuyên ngành dinh dưỡng luôn phối họp với nhau để đưa ra chiến lược phù hợp trong quản lý và điều trị người bệnh ung thư đầu mặt cổ.
