Ô nhiễm trắng, một thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng rác thải nhựa lan tràn trong đất, nước và đại dương, đang trở thành một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng nhất hiện nay. Sự xuất hiện dày đặc của túi nilon, bao bì nhựa, hộp xốp và các sản phẩm nhựa dùng một lần khiến nhiều khu vực bị bao phủ bởi một lớp “trắng xóa”, tạo nên hình ảnh nhức nhối của một môi trường bị bức tử bởi chất thải khó phân hủy. Điều đáng lo ngại là nhựa không tự biến mất mà tồn tại hàng trăm năm trong tự nhiên, phân rã dần thành những hạt vi nhựa nhỏ bé, len lỏi vào đất, nguồn nước, không khí và quay trở lại cơ thể con người qua thực phẩm hằng ngày.
Rác thải nhựa để lại nhiều hậu quả nặng nề đối với môi trường. Với đặc tính cực kỳ khó phân hủy, các sản phẩm như túi nilon, chai nhựa và ống hút có thể tồn tại từ một đến vài thế kỷ, khiến lượng nhựa thải ra tích tụ không ngừng theo thời gian. Khi bị chôn lấp, nhựa làm đất mất đi độ thoáng khí, giảm khả năng giữ nước và dinh dưỡng, gây ảnh hưởng đến vi sinh vật trong đất và làm suy giảm chất lượng đất nông nghiệp. Trên các cánh đồng hay tại các khu vực sản xuất, sự hiện diện của nhựa khiến cây trồng phát triển kém, lâu dần làm giảm năng suất và đe dọa an ninh lương thực.
Không chỉ trên đất liền, rác thải nhựa còn là “kẻ thù” lớn của đại dương. Mỗi năm, hàng triệu tấn nhựa trôi xuống biển, gây ra những hậu quả nghiêm trọng mà chúng ta vẫn chưa thể lường hết. Nhiều loài sinh vật biển, từ rùa, cá voi đến chim biển, bị mắc kẹt trong các mảnh nhựa hoặc nuốt phải túi nilon vì nhầm lẫn với thức ăn. Một khi nhựa đã xâm nhập hệ sinh thái biển, nó phá vỡ chuỗi thức ăn, đe dọa đa dạng sinh học và gây mất cân bằng môi trường. Hiện tượng các loài cá và hải sản chứa vi nhựa ngày càng trở nên phổ biến, đồng nghĩa con người cũng đang hấp thụ một lượng nhựa đáng kể mỗi ngày.
Một nguy cơ khác đến từ thói quen đốt rác nhựa trong sinh hoạt. Khi nhựa bị đốt không đúng quy trình, chúng phát tán ra môi trường những khí độc hại như dioxin và furan – các chất có khả năng tồn tại rất lâu trong không khí và đất. Đây cũng là những chất đã được chứng minh có liên quan đến các bệnh lý nguy hiểm như rối loạn nội tiết, suy giảm miễn dịch, các bệnh mãn tính và thậm chí là ung thư. Không khí bị ô nhiễm vì nhựa đốt không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn trực tiếp gây hại cho sức khỏe những người sống xung quanh.
Sự nguy hiểm của ô nhiễm trắng không chỉ dừng lại ở môi trường mà còn tác động sâu rộng đến sức khỏe con người. Vi nhựa – kết quả của sự phân rã từ các loại nhựa – đã xuất hiện trong nước uống, muối biển, rau màu và hải sản. Nhiều nghiên cứu cho thấy vi nhựa có thể xâm nhập vào phổi, gan, máu và thậm chí nhau thai của phụ nữ mang thai. Những hạt nhựa cực nhỏ này có khả năng gây viêm, làm rối loạn chức năng tế bào và mang theo các hóa chất độc hại bám trên bề mặt. Bên cạnh đó, nhiều sản phẩm nhựa chứa các phụ gia như BPA và phthalate – những chất có thể ảnh hưởng đến hệ sinh sản, gây rối loạn chuyển hóa và tác động tiêu cực đến sự phát triển của trẻ nhỏ.
Trong bối cảnh ô nhiễm trắng đang ngày càng lan rộng, việc thay đổi thói quen tiêu dùng và xử lý rác thải là điều cấp thiết. Mỗi người có thể góp phần giảm thiểu rác thải nhựa bằng cách hạn chế túi nilon, tránh sử dụng nhựa dùng một lần và chuyển sang các vật dụng thân thiện với môi trường như túi vải, chai thủy tinh hay dụng cụ tái sử dụng. Việc phân loại rác tại nguồn, đặc biệt là tách riêng rác nhựa, sẽ giúp tăng khả năng tái chế và giảm lượng rác thải bị chôn lấp hoặc đốt không kiểm soát. Về phía cộng đồng và doanh nghiệp, sự thay đổi trong bao bì sản phẩm, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn và đầu tư vào vật liệu xanh là những bước đi quan trọng để hướng đến phát triển bền vững.
Ngoài ra, các chính sách hạn chế nhựa dùng một lần, khuyến khích vật liệu phân hủy sinh học và nâng cao nhận thức cộng đồng đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Khi nhà nước, doanh nghiệp và người dân cùng đồng lòng, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát và giảm thiểu tác động của ô nhiễm trắng.
Tóm lại, ô nhiễm trắng không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là thách thức liên quan trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của con người. Nếu không hành động ngay từ bây giờ, rác thải nhựa hôm nay sẽ trở thành gánh nặng cho thế hệ tương lai. Mỗi hành động nhỏ, như từ chối túi nilon hay sử dụng các sản phẩm tái sử dụng, đều góp phần tạo nên sự thay đổi lớn. Hãy cùng chung tay giảm thiểu rác thải nhựa, bảo vệ hệ sinh thái và xây dựng một hành tinh xanh – sạch – an toàn cho tất cả chúng ta.
Tác giả: CN. Hoàng Thị Hương – Phó Trưởng khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn, Bệnh viện Ung bướu Nghệ An
