Ung thư phổi là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do ung thư trên toàn cầu, chiếm khoảng 18% tổng số ca tử vong do ung thư. Theo GLOBOCAN (năm 2020), tại Việt Nam, mỗi năm có hơn 26.000 ca mắc mới, trong đó hơn 70% được phát hiện ở giai đoạn tiến xa, khi cơ hội điều trị triệt để gần như không còn.
Trong khi chụp CLVT liều thấp (LDCT) là phương pháp chuẩn hiện nay trong tầm soát ung thư phổi, kỹ thuật này vẫn có một số hạn chế như: phơi nhiễm tia X, khó tiếp cận ở vùng sâu vùng xa, chi phí tương đối cao, và tỷ lệ dương tính giả không nhỏ. Điều này thúc đẩy sự ra đời của các phương pháp tầm soát không xâm lấn bằng xét nghiệm máu, trong đó nổi bật là SPOT-MAS LUNG.
1. Nguyên lý hoạt động của SPOT-MAS LUNG
SPOT-MAS LUNG là xét nghiệm phát hiện sớm ung thư phổi dựa trên máu ngoại vi, ứng dụng công nghệ giải trình tự gen (Next Generation Sequencing – NGS) kết hợp với trí tuệ nhân tạo (AI).
Xét nghiệm tìm kiếm và phân tích DNA khối u lưu hành trong máu (circulating tumor DNA – ctDNA). Các đoạn ctDNA mang đặc trưng di truyền của tế bào ung thư phổi, bao gồm:
– Đột biến điểm (point mutation)
– Thay đổi số lượng bản sao gen (copy number variation)
– Mẫu methyl hóa DNA bất thường
Các dữ liệu này được xử lý bằng thuật toán học máy (machine learning) để phân biệt mẫu máu có nguy cơ ung thư phổi với người bình thường. Kết quả là một điểm nguy cơ (risk score) giúp bác sĩ đánh giá khả năng hiện diện của tổn thương ác tính ngay từ giai đoạn rất sớm.
Các bác sĩ khoa Nội 2 – Bệnh viện Ung bướu Nghệ An đang tiến hành kiểm tra sức khỏe cho bệnh nhân.
2. Một số ưu điểm của phương pháp tầm soát SPOT-MAS LUNG.
– Không xâm lấn: chỉ cần 1 mẫu máu tĩnh mạch (~10ml).
– An toàn và thuận tiện: không gây phơi nhiễm tia X, phù hợp cho tầm soát định kỳ.
– Độ nhạy cao ở giai đoạn sớm: phát hiện được tổn thương khi khối u còn rất nhỏ (≤1cm).
– Giảm dương tính giả: nhờ kết hợp phân tích đa chỉ dấu di truyền và mô hình AI.
– Phát hiện sớm trước khi thấy trên hình ảnh học.
* Lưu ý: SPOT-MAS LUNG đặc biệt hữu ích cho các nhóm đối tượng:
– Người ≥ 40 tuổi, có tiền sử hút thuốc hoặc tiếp xúc khói thuốc.
– Người làm việc trong môi trường bụi, khói, hóa chất độc hại.
– Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi.
– Người muốn kiểm tra sức khỏe định kỳ nhưng không muốn chụp CLVT.
Trong thực hành, kết quả xét nghiệm SPOT-MAS LUNG không thay thế LDCT, nhưng có thể được sử dụng song song hoặc trước bước chụp hình ảnh học, nhằm sàng lọc nguy cơ và tối ưu hóa chi phí tầm soát.
Sự ra đời của SPOT-MAS LUNG đánh dấu bước tiến lớn trong y học chính xác (precision medicine) và tầm soát ung thư dựa trên dấu ấn sinh học (liquid biopsy). Xét nghiệm này không chỉ giúp phát hiện sớm ung thư phổi không xâm lấn, mà còn mở ra hướng nghiên cứu tương lai cho tầm soát đa ung thư từ một mẫu máu duy nhất.
Tại Bệnh viện Ung bướu Nghệ An đang triển khai chương trình miễn phí tầm soát và phát hiện sớm ung thư phổi bằng xét nghiệm SPOT-MAS LUNG, kết hợp cùng CLVT liều thấp (LDCT) và AI hỗ trợ đọc nốt phổi. Mục tiêu là xây dựng mô hình tầm soát toàn diện – an toàn – chính xác, phù hợp điều kiện thực tế tại địa phương.
Chi tiết chương trình triển khai miễn phí tầm soát và phát hiện sớm ung thư phổi bằng xét nghiệm SPOT-MAS LUNG đang được triển khai tại Bệnh viện Ung bướu Nghệ An:
Link đăng ký: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScMapNOCRcDjZqnmL8sb19-q5vkPfvVho79YcuXo9lkzDi3bg/viewform?usp=send_form
Hotline liên hệ: 0834456555 – BS.Thành
Tác giả: Bs. Trương Khánh Hùng – Khoa Nội 2 – Bệnh viện Ung bướu Nghệ An
Hiệu đính: Ths. Nguyễn Thị Thuý Mỵ – Khoa Nội 2 – Bệnh viện Ung bướu Nghệ An
