Ung thư cổ tử cung (UTCTC) là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ, đặc biệt tại các nước đang phát triển. Theo GLOBOCAN 2020, ước tính có 604.127 ca mắc mới và 341.831 ca tử vong vì căn bệnh này, với khoảng 90% các trường hợp xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Tại Việt Nam có khoảng 6.000 ca mắc mới và 4.000 ca tử vong mỗi năm.
Ung thư cổ tử cung là nguyên nhân gây tử vong thứ hai ở phụ nữ và có nguy cơ tái phát/di căn cao.
Mặc dù tiến bộ trong dự phòng, sàng lọc và điều trị, tỉ lệ tái phát/ di căn vẫn còn cao, và thường xuất hiện trong vòng 2-3 năm sau điều trị triệt căn.
UTCTC tái phát/ di căn tiên lượng xấu, với tỉ lệ sống thêm toàn bộ 5 năm dưới 20%. Trước đây, hóa trị là phương pháp điều trị chủ yếu với tỉ lệ đáp ứng thấp, thời gian sống thêm chung từ khi chẩn đoán chỉ từ 5 – 16 tháng.
Liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư là liệu pháp kích hoạt, tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch của cơ thể để chống lại tế bào ung thư.
Một phần quan trọng của hệ thống miễn dịch là khả năng ngăn chặn hệ miễn dịch tấn công các tế bào bình thường của cơ thể. Để làm được điều này, hệ thống sử dụng các protein “điểm kiểm soát” trên các tế bào miễn dịch hoạt động như các công tắc cần được bật (hoặc tắt) để bắt đầu phản ứng miễn dịch. Các tế bào ung thư đôi khi sử dụng các điểm kiểm tra này để tránh bị hệ thống miễn dịch tấn công. Các loại thuốc nhắm vào các điểm kiểm tra này (được gọi là chất ức chế điểm kiểm soát miễn dịch) có thể được sử dụng để điều trị một số bệnh ung thư.
Pembrolizumab là một kháng thể đơn dòng thuộc nhóm thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch (immune checkpoint inhibitor), nhắm vào PD-1 (Programmed cell death protein 1) – một thụ thể trên bề mặt tế bào T. Việc ức chế PD-1 giúp phục hồi khả năng nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư của hệ miễn dịch. Hiệu quả của liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư cổ tử cung tái phát/ di căn đã được chứng minh qua các thử nghiệm KEYNOTE – 826, KEYNOTE -158.
KEYNOTE-826 là một thử nghiệm phase III, ngẫu nhiên, đa trung tâm, mù đôi so sánh điều tri Pembrolizumab kết hợp hóa chất so với hóa chất + giả dược, có hoặc không có bevacizumab trên bệnh nhân ung thư cổ tử cung tái phát/ di căn. Việc kết hợp Pembrolizumab với hóa trị giúp giảm 42% nguy cơ bệnh tiến triển hoặc tử vong với tỉ lệ đáp ứng cao (68%) trong đó gần 25% bệnh nhân có đáp ứng hoàn toàn và cải thiện thời gian sống còn toàn bộ (OS) có ý nghĩa thống kê ở nhóm bệnh nhân ung thư cổ tử cung tái/di căn, PDL1 dương tính (CPS≥1). Cập nhật kết quả theo dõi dài hạn của KEYNOTE 826 với thời gian trung vị theo dõi là 39,1 tháng, Thời gian sống thêm toàn bộ trung vị với liệu pháp hóa trị + pembrolizumab so với liệu pháp hóa trị + giả dược là 28,6 tháng so với 16,5 tháng ( HR 0,60 [CI 95% 0,49 – 0,74]; p < 0,0001). Kết quả này tiếp tục củng cố giá trị lợi ích cải thiện sống thêm khi kết hợp Pemprolizumab với phác đồ hóa trị trong UTCTC giai đoạn muộn.
Nguồn: KEYNOTE-826 trial- Bradley J Monk, Nicoletta Colombo. J Clin Oncol 2023
Với KEYNOTE-158, Pembrolizumab đơn trị cũng đã cho thấy tỉ lệ đáp ứng đạt hơn 17% ở bệnh nhân có PD-L1 dương tính.
Dựa trên kết quả của các thử nghiệm lâm sàng, Pemprolizumab đã được FDA phê duyệt vào năm 2021 và Bộ Y tế Việt Nam cấp phép để điều trị UTCTC giai đoạn tái phát/di căn vào năm 2023, mang lại hi vọng mới cho nhiều bệnh nhân.
Tại Khoa Nội VI- Bệnh viện Ung bướu Nghệ An hiện nay đã ứng dụng điều trị Pembrolizumab kết hợp hóa trị ± thuốc kháng sinh mạch bước 1 cho bệnh nhân UTCTC giai đoạn tái phát/di căn có PDL1 +(CPS≥1), giúp bệnh nhân có thêm cơ hội và góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh ở giai đoạn này.
Liệu pháp miễn dịch đang thay đổi cách tiếp cận điều trị ung thư cổ tử cung giai đoạn tái phát/di căn, mang lại hy vọng kéo dài sự sống và nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân. Việc cá nhân hóa điều trị, kết hợp với các phương pháp khác như phẫu thuật và hóa xạ trị sẽ giúp tối ưu hóa hiệu quả điều trị.
Với tiến bộ của y học hiện đại, ung thư ở cổ tử cung có thể được chữa trị hoàn toàn nếu phát hiện ở giai đoạn sớm. Sàng lọc ung thư ở cổ tử cung định kỳ chính là “chìa khóa” để phát hiện bệnh kịp thời và có phác đồ điều trị phù hợp.
Tác giả: Bs. Lô Trúc Quỳnh – Khoa nội VI – Bệnh viện Ung Bướu Nghệ An
Hiệu đính: Ths.BSCKII.Lê Thị Sương- Trưởng khoa Nội VI- Bệnh viện Ung Bướu Nghệ An
